1. Wat is het?
.png)
Techniek
Groengas is een duurzaam gas. Andere duurzame gassen zijn biogas en waterstof. Deze duurzame gassen kunnen via het bestaande gasnet aan de klanten geleverd worden.
Groengas is biogas dat is opgewaardeerd naar aardgaskwaliteit. Voor gebruik in woningen is groengas beter dan biogas omdat het dezelfde eigenschappen als aardgas heeft. Hierdoor hoeven de installaties en apparatuur in woningen en gebouwen niet te worden aangepast bij een overstap van aardgas naar groengas. Bij biogas zou dat wel moeten gebeuren.
De strategie groengas kent twee technieken: de hybride warmtepomp en HR-ketel.
Hybride warmtepomp:
Een hybride warmtepomp is een elektrische warmtepomp die de basislast levert van de warmtevraag en gecombineerd wordt met een HR-ketel. De warmtepomp heeft een hoog rendement doordat die gebruikmaakt van warmte uit de buitenlucht of ventilatielucht. Als er alleen warmte uit de ventilatielucht gehaald wordt, is de besparing minder, maar is er geen buitenunit nodig.
Bij een grote warmtevraag, bijvoorbeeld in de winter of voor tapwater, springt de HR-ketel bij. Door de inzet van de HR-ketel kan de warmtepomp klein blijven en is er meestal geen verzwaring van het elektriciteitsnet nodig. Zie voor meer informatie over de techniek de factsheet Hybride warmtepomp.
HR-ketel:
In situaties waar een hybride warmtepomp kan worden geplaatst, kun je terugvallen op een reguliere HR-ketel. De HR-ketel hoeft niet te worden aangepast voor gebruik van groengas. Doordat deze techniek geen gebruikmaakt van een warmtepomp, gebruikt deze techniek een grotere hoeveelheid van het schaarse groengas dan een hybride warmtepomp.
Varianten Startanalyse
In de Startanalyse worden voor Strategie S4 Groengas vier varianten doorgerekend.
|
Strategie-code + Omschrijving
|
Variant-code
|
Schillabel
|
Omschrijving
|
|
S4 Groengas
|
S4a
|
B+
|
Hybride warmtepomp
|
|
S4b
|
B+
|
HR-ketel
|
|
S4c
|
D+
|
Hybride warmtepomp
|
|
S4d
|
D+
|
HR-ketel
|
Individueel of collectief
De Startanalyse rekent de groengasstrategie (S4) door alsof de hele buurt collectief overstapt van aardgas naar groengas. In de praktijk kan deze strategie geleidelijk worden uitgevoerd.
Groengas kun je bijmengen met aardgas. Hierdoor is het niet nodig is om aparte groengasleidingen aan te leggen of om in één keer over te schakelen: Je kunt het aandeel groengas in de loop van de tijd laten groeien. Dit is vergelijkbaar met de manier waarop we met groene elektriciteit omgaan: Groene elektriciteit gaat door hetzelfde elektriciteitsnet als grijze elektriciteit.
Ondanks dat de Startanalyse bij de groengasstrategie berekeningen maakt alsof de hele buurt op groengas gaat, hoeft dit in de praktijk niet te gebeuren. Het kan goed zijn dat woningen en gebouwen die geschikt zijn voor een elektrische warmtepomp hierop overgaan, terwijl de woningen en gebouwen die dat niet zijn, gebruik blijven maken van het gasnetwerk.
Temperatuurniveau afgifte
De warmte kan bij deze strategie op ongeveer 80 °C worden afgegeven, net zoals bij een HR-ketel op aardgas. De bestaande radiatoren hoeven om die reden meestal niet vervangen te worden. Als er beperkte isolatiemaatregelen aan het gebouw worden of zijn genomen, dan is dat voldoende om het gebouw warm te krijgen en het gewenste comfort te bereiken.
Doordat de temperatuur bij deze strategie dermate hoog wordt afgegeven, is deze strategie in de Startanalyse zowel voor schillabel B+ als D+ doorgerekend.
In de Startanalyse van september 2020 worden twee isolatieniveaus doorgerekend: schillabel B en D. Gezien de schaarste aan groengas is het wenselijk het gasgebruik zo laag mogelijk te houden, zodat zo veel mogelijk gebruikers het schaarse groengas kunnen gebruiken. Daarvoor is aangenomen dat alle gebouwen (bij voorkeur) worden geïsoleerd naar schillabel B. Aan de andere kant weten we dat isoleren naar schillabel B niet voor alle gebouwen mogelijk of heel duur is, bijvoorbeeld bij monumentale gebouwen. Voor dit soort situaties zijn ook de nationale kosten bij schillabel D doorgerekend.
Infrastructuur
Groengas kan via het huidige aardgasnet worden getransporteerd. Bij deze strategie kan de infrastructuur op lokaal niveau hetzelfde blijven.
Onzekerheden over groengas
De huidige productie van groengas is beperkt (0,1 miljard m³ in 2018). Afgezet tegen de 11 tot 12 miljard m³ aardgas die momenteel in de gebouwde omgeving gebruikt wordt, is dit een klein volume. De groengassector heeft de ambitie om in 2030 2 miljard m³ groengas te produceren, waarvan het merendeel naar de gebouwde omgeving zou kunnen gaan. Of deze ambitie gerealiseerd kan worden is deels afhankelijk van de doorbraak van nieuwe technologieën. Het is nog onzeker of deze technologieën goed genoeg werken. Na 2030 wordt bovendien een groeiende vraag naar groengas verwacht vanuit de industrie en mobiliteit, gezien de beperkte verduurzamingsalternatieven in deze sectoren. Voor meer informatie over groengas zie de factsheet Groengas.
.png)
Figuur 1: Infrastructuur variant 4a:Groengas met hybride warmtepomp, isolatiegraad B+. Op https://themasites.pbl.nl/leidraad-warmte/2019/main.php# is deze figuur voor iedere variant te vinden.
Technisch gezien is groengas toepasbaar in alle buurten. Aangezien groengas echter beperkt beschikbaar is voor de gebouwde omgeving, moeten scherpe keuzes worden gemaakt in de toepassing ervan. Het streven is daarom groengas enkel in te zetten in buurten waar de andere aardgasvrije strategieën veel duurder of technisch niet haalbaar zijn. In deze buurten kunnen er veel kosten worden uitgespaard als wordt gekozen voor groengas in plaats van een van de andere warmteopties. Dit zal in het bijzonder het geval zijn in stadscentra met oude en monumentale bebouwing en voor de pieklast van warmtevoorziening in warmtenetten.
Om gemeenten te helpen met hun keuzes, heeft PBL in de gemeenterapporten deze uitgespaarde nationale kosten per buurt in beeld gebracht en uitgedrukt in de waarde van groengas. Vervolgens worden de buurten op nationaal niveau gerangschikt op deze waarde van het groengas. Aan de hand hiervan wordt per buurt aangeven of groengas een kansrijke optie is.
Duurzaam gas kan volledig uit hernieuwbare bronnen komen en levert dan geen CO2-emissie op. In de Startanalyse wordt alleen gerekend met groengas en dat wordt als CO2-vrij beschouwd. Zie voor meer informatie de factsheet Groengas.
Eigenaren/bewoners
Vanwege de beperkte beschikbaarheid is bewust omgaan met het beschikbare groengas van belang. Als dat mogelijk is, moeten woningen en gebouwen zoveel mogelijk worden geïsoleerd. Ook met de keuze voor een hybride warmtepomp kan energie bespaard worden (vergeleken met een HR-ketel).
Gemeente
Groengas vergt geen verandering in de infrastructuur, maar aangezien het schaars is, is het verstandig er zuinig mee om te gaan. De Startanalyse geeft een eerste beeld in welke buurten groengas de grootste besparing van nationale kosten geeft.
Groengas hoeft niet lokaal te worden geproduceerd. Toch kan een gemeente ervoor kiezen om lokale productie te stimuleren en faciliteren, onder meer door lokale energiecoöperaties te ondersteunen. Er is immers sprake van een groeiende vraag en lokale productie kan positieve effecten hebben op het draagvlak voor de warmtetransitie. Wel is het zo dat het lokaal geproduceerde groengas niet exclusief voor de eigen gemeente kan worden ingezet.
Netbeheerder
Groengas kan via het huidige aardgasnet getransporteerd worden. Bij deze strategie hoeft er op lokaal niveau niets te gebeuren aan het net.
Het nationale gasnet zal bij een grote toename van groengas wel moeten worden aangepast. Het gas is er momenteel op gebouwd om grote hoeveelheden gas vanuit Groningen te verspreiden naar de rest van het land. Groengas zal meer verspreid over het land worden geproduceerd waardoor het gasnet op sommige plekken zal moeten worden aangepast. Netbeheer Nederland schat de kosten van het transport van voldoende groengas in 2030 op € 300 miljoen.
Op de site van Netbeheer Nederland vind je meer informatie over de rol van, en eventuele ondersteuning vanuit de netbeheerder ten behoeve van de Transitievisie Warmte.
Het vergroten van de productie van groengas gaat nu niet snel genoeg. Om de opschaling te ondersteunen heeft het ministerie van Economische Zaken en Klimaat een Routekaart Groen gas uitgewerkt. Naast de gebouwde omgeving noemt de routekaart ook de industrie, chemie en mobiliteitssector als mogelijke gebruikers van groengas.